August Bielowski (ps. Augustyn, Jan Płaza) urodził się 27 marca 1806 r. w Krechowicach na Pokuciu, dożył wieku siedemdziesięciu lat, umarł we Lwowie, w nocy z 11 na 12 października 1876 r. W 1828 roku ukończył gimnazjum przy klasztorze oo. bazylianów w Buczaczu. Rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim, przerwane przez wybuch powstania listopadowego, podczas którego wstąpił do Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego i służył w pułku Legii Nadwiślańskiej w korpusie generała Samuela Różyckiego. Po upadku powstania przeniósł się do Galicji. Władze austriackie aresztowały Bielowskiego w 1834 r. pod zarzutem spiskowania; spędził dwa lata w więzieniu.
Bielowski był wybitnym uczonym swej epoki, o szerokich horyzontach, odbywał liczne podróże w związku z prowadzonymi przez siebie badaniami, między innymi do Rosji, Austrii i Niemiec. Jego zainteresowania badawcze skupiały się na źródłoznawstwie do historii Polski, slawistyce; był też pisarzem (publikującym pod pseudonimem Jan Płaza). Bielowski był związany z Zakładem Narodowym im. Ossolińskich od 1845 r. do swojej śmierci. Od stycznia 1851 r. do końca 1968 r. pełnił obowiązki dyrektora Ossolineum (z pensją kustosza). Jesienią 1850 r. pisał: „Chcąc, aby Zakład w dzisiejszym swoim położeniu odżył niejako na nowo, potrzeba mu jak najwięcej nauki wewnątrz, a zewnątrz sympatii ludzi światłych, ludzi naukowych. Obu tym potrzebom stanie się zadość, jeśli wszystkie, jakie są lub być mogą w tym Zakładzie urzędy, począwszy od dyrektora aż do ostatniego przepisywacza, obsadzone będą ludźmi naukowymi”. Sam też dawał aktywny przykład działalności naukowej. W latach 1854-1861 przygotował reedycję „Słownika języka polskiego” Samuela Lindego, a w latach 1862-1869 redagował czasopismo „Biblioteka Ossolińskich”. Pomnikowym dziełem, jakie po sobie pozostawił, było zainicjowanie publikacji sześciotomowej edycji źródeł do historii Polski „Monumenta Poloniae Historica” Pierwszy tom ukazał się w 1864 r., wydany kosztem własnym dyrektora ZNiO. Tom drugi wydało Towarzystwo Naukowe Krakowskie, które po przekształceniu w Akademię Umiejętności, przejęło wydawanie serii. Bielowski został kierownikiem Komisji Historycznej Akademii Umiejętności we Lwowie.
Trzecia ćwierć XIX w. była okresem zmian zarówno w Galicji, jak i w Zakładzie kierowanym przez Augusta Bielowskiego. W tym czasie Galicja uzyskała daleko idącą autonomię w ramach Austro-Węgier. W 1869 r. zatwierdzona została Ordynacja Przeworska Lubomirskich – akt ten był warunkiem organizacji Muzeum Książąt Lubomirskich, części Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Te jedno z trzech najstarszych muzeów na ziemiach polskich – założone na mocy porozumienia między hrabią Józefem Maksymilianem Ossolińskim a księciem Henrykiem Lubomirskim z dnia 25 grudnia 1823 roku – długo musiało czekać na rozpoczęcie działalności naukowej i wystawienniczej. Jego pierwszym kustoszem, zwanym wówczas konserwatorem, został Edward Pawłowicz.
Dziś ćwierćwiecze rządów Bielowskiego w Ossolineum pozostaje nieco w cieniu jeszcze dłuższych rządów Wojciecha Kętrzyńskiego (42 lata!). Nie uniknął Bielowski konfliktu z zastępcą kuratora literackiego Zakładu, Maurycym hr. Dzieduszyckim, który przybrał tak na sile, że Dzieduszycki zwolnił Bielowskiego z pracy w czerwcu 1864 r., po tym jak tenże wytknął mu, że „rządzi się jak szara gęś w narodowym Ossolińskiego Zakładzie”. Jednak spory zakończyły się porozumieniem, Dzieduszycki cofnął swoją decyzję, a sprawa nie wyszła poza mury dawnego klasztoru.
Następca Bielowskiego na stanowisku dyrektora, Wojciech Kętrzyński, pisał o poprzedniku w tekście wspomnieniowym: „Do czasu wstąpienia do Zakładu, Bielowski był głównie poetą; zajęcie jego w Zakładzie rękopisami i źródłami starożytnymi musiało w nim tym większe obudzić zamiłowanie, że już przedtem miał pociąg do historii”.
Źródła wykorzystane:
Źródła wykorzystane:
https://pl.wikipedia.org/wiki/August_Bielowski (źródło ilustracji)
https://ossolineum.pl/index.php/aktualnosci/historia-znio/dyrektorzy-znio/
PSB
A. Degler, „Kolekcja monet antycznych w Ossolineum”, t. 1-2, katalog kolekcji monet antycznych w Ossolineum we Lwowie na płycie CD, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Aleksandra Bursche, Warszawa-Wrocław 2010 (dostępna w bibliotece Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego) - rękopis
Skarbiec: 200 lat Ossolineum, wybór i opracowanie M. Markowska, Wrocław 2017